Emeklilikte yaşa takılanlar(EYT) hakkındaki düzenlemeleri içeren ve resmi ismi “Sosyal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” olan yasa tasarısı, TBMM Başkanlığına sunuldu.
AKP ve MHP milletvekilleri ile BBP Genel Lideri Mustafa Destici’nin imzasını taşıyan teklif, dört unsurdan oluşuyor.
Sunulan kanun teklifiyle ilgili basın toplantısı düzenleyen AKP Küme Başkanvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu, kelam konusu teklifle emeklilikle ilgili üç mevzuda düzenlemeye gittiklerini vurguladı.
Getirilen birinci düzenleme, prim sayısını ve sigortalılık müddetini doldurmasına rağmen yaş haddine takılan çalışanlar için yaş kuralını ortadan kaldırıyor.
Akbaşoğlu, “Yürürlükteki mevzuata nazaran prim günü sayısını ve sigortalı çalışma mühletini dolduran herkes, kendi mevzuatı içerisinde yaşa takılmadan istisnasız emekli olabilme hakkına sahip olacak. İster Bağ-Kur’lu, ister SSK’lı, ister Emekli Sandığı olsun” dedi.
Akbaşoğlu, sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 ve öncesi olan çalışanları kapsayacak olan bu düzenlemenin 2023 yılı içerisinde 2 milyon 250 bin çalışanı, süreç içerisindeyse 5 milyona yakın çalışanı etkileyeceğini belirtti.
Sosyal güvenlik takviye primi
İkinci düzenlemeyse emeklilik hakkı elde edenlerin çalışmaya devam etmesi durumunda getirilen toplumsal güvenlik takviye primini içeriyor.
“Çalışma hayatının desteklenmesi ve kayıt içerisinde devam etmesi” gayesiyle bu düzenlemeye gittiklerini belirten Akbaşoğlu, işyerlerine 5 puanlık sigorta primi dayanağına karşılık gelen yaklaşık 500 liralık bir ödeme yapılacağını söyledi.
Akbaşoğlu, “Emekliliği hak edip emekli olduktan sonra birebir işyerinde 10 gün içerisinde tekrar işe başlayan bütün çalışanlar için işyerlerine 5 puan, yaklaşık 500 liralık bir desteklemeyi Hazinemiz, devletimiz üstleniyor. Ve bu hususta yüzde 5 oranında bir dayanak primi kelam konusu oluyor” açıklamasında bulundu.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, geçtiğimiz aylarda bu hususta yaptığı açıklamada, emekli olanların işe devam etmesi durumunda, olağan çalışanlara nazaran primlerinin 5 puan yükseldiğini ve patronların EYT düzenlemesi hayata geçerse bu farkın kaldırılmasını istediğini belirtmişti. Buna tahlil olarak da toplumsal güvenlik takviye primi formülüne işaret eden Alım, “İşveren emekli olan kişiyi çalıştırıyorsa devlete olağan çalışandan daha fazla prim ödüyor. Oradaki primi aşağı çekerek eşit düzeye getireceğiz. Yani patrona sen EYT’li olan bu çalışanını atma, çalıştır. Biz sana toplumsal güvenlik dayanak primi vereceğiz” demişti.
“Taşeron”ların emeklilik zaruriliği kalkıyor
Kanun teklifindeki üçüncü düzenleme, “taşeron” personellere yönelik zarurî emekliliğin kaldırılmasını öngörüyor.
Akbaşoğlu, taşeron olarak bilinen ve daha evvel yapılan düzenlemeyle takımlı emekçi statüsüne geçen yüz binlerce çalışanın mecburilik emekliliğini bu kanun teklifiyle ortadan kaldıracaklarını söyledi.
Akbaşoğlu, “375 sayılı KHK’nın süreksiz 23’üncü ve 24’üncü hususlarında düzenlenen ve emekliliğe hak kazanıldığı takdirde bu çalışan personel kardeşlerimizin mecburî olarak iş akdinin feshine dönük düzenlemeyi kaldırıyoruz. Ve emekliliği hak eden, bu taşerondan emekçi takımına geçen bütün çalışanlarımıza ister emekli olabilme, isterse bu işyerlerinde çalışmaya devam edebilme imkânı sağlıyoruz” dedi. AKP’li vekil, “Bütün bakanlıklarda, kamu kurum ve kuruluşlarında, belediyelerde, vilayet özel yönetimlerinde ve bunlara bağlı şirketlerde taşerondan emekçi takımına geçen bütün çalışanlar bu hususta kapsam içerisindedir” sözünü kullandı.
Ne vakit yürürlüğe girecek?
Kanun teklifinin en geç önümüzdeki hafta Salı yahut Çarsamba günü TBMM Genel Konseyi’nden geçmesini beklediğini lisana getiren Akbaşoğlu, yasanın Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla birlikte yürürlüğe girmesinin akabinde müracaatların yapılabileceğini hatırlattı.
Akbaşoğlu, “Emeklilik müracaatlarını ister e-devletten, ki e-devletten yapılması hem vatandaşlarımızın, çalışanlarımızın lehine, oturduğu yerden müracaat edebilme hakkı ve imkânı kelam konusu yahut şahsen toplumsal güvenlik kurumlarına müracaatla yahut çalışan memurlarsa kendi kurumlarına müracaatla bu taleplerini ortaya koyabilirler” dedi.
İlk maaşlar ne vakit yatacak?
EYT’lilerin birinci emekli maaşlarınıysa Mart ayında almalarının mümkün olabileceğini söz eden Akbaşoğlu, “Emeklilik dilekçelerinin müracaat tarihinden itibaren takip eden ay başı prestijiyle emekliliğe hak kazanılmış olur. Hasebiyle inşallah Şubat’ta başvuran bütün emekliliklerin Mart’ta maaşlarını alabilme imkânları kelam mevzusudur. Hak sahibi olacaklardır, bu komnuda en ufak bir telaş kelam konusu değildir” diye konuştu.
EYT’liler daha düşük maaş mı alacak?
Sosyal medyada yayılan “EYT’liler daha az maaş alacak” argümanlarının ise “tamamen gerçek dışı” olduğunu söyleyen Akbaşoğlu, EYT’lilerin farklı bir statüsü olmadığını belirterek “Daha az maaş alma üzere bir durum kelam konusu değil” dedi.
En düşük emekli maaşının 5 bin 500 lira olduğunu hatırlatan Akbaşoğlu, “Hiç kimse bunun altında altına maaş almayacak” sözünü kullandı.
EYT’nin bütçeye yükü ne?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, emeklilik hakkını yaş haddi nedeniyle elde edemeyen yüz binlerce kişinin uzun müddettir beklediği düzenlemenin yapılacağını Aralık ayı sonunda kamuoyuna açıklamıştı.
Erdoğan, düzenlemeyi duyurduğu konuşmasında, “Sistemin idamesine ziyan vermemek ve ülke iktisadının üzerine kaldıramayacağı yükler bindirmemek için uzunca bir mühlet bu türlü bir düzenlemeye sıcak bakmadık” kelamlarını kullandı ve düzenlemenin devletin fedakarlığıyla gerçekleştiğini söyledi. Reuters’ın ekonomistlerin hesaplamalarıyla ortaya çıkardığı tabloya nazaran EYT kamuya yıllık 150 milyar lira maaş bütçesi maliyeti getirecek.Bunun dışında tek seferlik kıdem tazminatlarının da 300 milyar lirayı bulması bekleniyor.
Emeklilikte yaş kuralı en son ne vakit kaldırılmıştı?
1991 yılında emekli olabilmek için üç şart vardı. Bayanlar için 20 yıl sigortalılık müddeti, 5 bin 525 gün prim ödeme ve asgarî 55 yaş; erkekler için ise 25 yıl sigortalılık mühleti, 5 bin 600 gün prim ödeme ve asgarî 60 yaş. Lakin o yıl yapılan seçimlerde devrin Yanlışsız Yol Partisi (DYP) Genel Lideri Süleyman Demirel, emeklilikte yaş kaidesinin kaldırılacağını vadetti. Bunu da başbakan olarak 1992 yılında gerçekleştirdi.
EYT ile ilgili 8 Eylül 1999’da ne oldu?
Demirel’in attığı bu adım, sigortalılık müddeti düşünüldüğünde bayanların 38 yaşında, erkeklerin ise 43 yaşında emekli olabilmesine imkan sağladı. Yıllar içinde çeşitli iktidarlar misyona geldi ve düzenleme tartışma konusu oldu. Toplumsal güvenlik sisteminin bu nedenle büyük ziyan gördüğü tabir edildi. Nihayetinde 8 Eylül 1999’da, Bülent Ecevit’in başbakanlığındaki üçlü koalisyon yeni bir maddeyle emeklilik şartlarını güncelledi. Sigortalılık ve prim günü müddetinin yanı sıra, bayanlar için 58, erkekler için 60 yaş hududu getirildi.
EYT’liler nasıl ortaya çıktı?
1999’daki bu düzenlemenin akabinde 1992 ile 1999 yılları ortasında işe girenler tartışma konusu oldu. İş hayatına 1992’deki yasa varken başlayanlar 20 ya da 25 yıl sonra emekli olacaklarını düşünürken 1999’daki yeni maddeyle mağdur olduklarını tabir ettiler. Kanunların geri işletilemeyeceğinden hareketle bir ortaya gelip örgütlendiler. 2015 yılında Emeklilikte Yaşa Takılanlar Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği’ni kurdular.
Muhalefet ve iktidar ne demişti?
EYT’liler kamuoyunda görünür hayli siyasi partilerin de ilgisi buraya yöneldi. 2018 yılında CHP ve UYGUN Parti mevzunun çözülebilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisine kanun teklifi verdi fakat iktidar bunları reddetti. Muhalefet bunu gündemde tutmaya devam edince 2019 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan, EYT’nin ülke iktisadını çökertmeye dönük bir adım olduğunu, seçim kaybedecek bile olsalar bu işin içine girmeyeceklerini söyledi.
DW/CÖ,BB,EC